•مرغ ها فقط يك ماشين جوجه كشي نيستند !اغلب ما به اشتباه تصور مي كنيم كه مرغ ها جانداراني هستند كه آستانۀ تحمل درد پاييني دارند . در صورتيكه مرغ نيز همانند ساير حيوانات از حواس فيزيكي خوبي برخوردارند اما مسلماً همانند انسان توانايي آينده نگري و تفكر منطقي را ندارند . به همين دليل هم توانايي "انطباق پذيري" و يا "پذيرفتن" هيچ گونه تجربۀ منفي و يا تلخ را و لو آنكه مانند واكسيناسيون و يا نوك چيني كه به سود آنهاست را ندارند و در مقابل اين شرايط به ظاهر وحشتناك از خود واكنش هاي فيزيكي و يا شيميايي انجام مي دهند . به طور مختصر ، اين امر با آزادسازي كورتيكوسترون كه نوعي هورمون استروئيدي است و از غدد فوق كليوي ترشح مي شود، صورت مي گيرد .•
انواع استرسدر واقع دو نوع متمايز استرس وجود دارد كه تحت عنوان اجتناب نا پذير و قابل اجتناب شناخته مي شوند . يك سري استرس هايي است كه متعاقب عمليات واجب و ضروري نظير واكسيناسيون ، نوك چيني ، كارهايي كه در رابطه با وزن گيري و جابجايي و رشد سريع طيور و افزايش در توليدات صورت مي گيرد و گروه ديگر استرس هايي است كه ما ناخواسته و در اثر بي توجهي و يا انجام سياست هاي غلط مديريتي بر روي پرنده اعمال مي كنيم نظير پرورش ونگهداري تعداد زيادي طيور در فضاي محدود ، اعمال تغييرات ناگهاني ، تهويۀ بد ، و قرار گرفتن طيور در مقابل شرايط سخت محيطي .يك مديريت درست و خوب بايستي به نحوي باشد كه از بروز استرس هاي قابل اجتناب پيشگيري كند و بروز استرس هاي غير قابل اجتناب را كاهش دهد .•تأثير استرس بر روي مرغ هااز ديد تخصصي و فني ، با قرار گرفتن پرنده در موقعيت استرس ، هورمون كورتيكوسترون از غدد فوق كليوي ترشح مي شود . اين امر به پرنده در مقابله با استرس كمك زيادي مي كند اما در عوض ، عوارض و لطمات زيادي را هم به دنبال دارد . در واقع مي توان استرس و مكانيسم آن را به دستگاه خودپرداز (ATM) تشبيه كرد كه پول نقد را به قيمت خالي كردن حسابمان برايمان مهيا مي سازد . هنگاميكه پرنده تحت استرس قرار مي گيرد آزاد سازي سريع گلوكز در خون صورت مي گيرد و منجر به تقليل گلوكوژن كه ذخيرۀ قندي موجود در كبد و ماهيچه هاست مي شود ؛ تنفس تغيير مي كند ، همچنين اين هورمون موجب تغييرات شيميايي بر روي سطح pH روده مي گردد . اين تغييرات زمينه ساز رشد قارچ و باكتري مي شود و متعاقباً بيماريهاي معدي روده اي به وجود مي آيد . برخي مطالعات نشان داده اند كه اين هورمون استرس، زمينه ساز تشكيل و ازدياد راديكال هاي آزاد در بدن مي شود كه بسيار تأثيرات مخربي را از خود به جاي مي گذارند . همانگونه كه استرس بر روي يك پرندۀ بالغ تأثير مي گذارد بر روي جنين نيز تأثيرگذار است .مرغ از تغذيۀ روزانه خود ذخاير محدودي براي بقا ، رشد ، واكنش به تغييرات محيط زيست ، مكانيسم دفاعي و توليد مثل به دست مي آورد ؛ با قرار گرفتن در شرايط استرس زا پرنده از همين ذخاير انرژي و پروتئيني استفاده مي كند بنابراين ذخاير انرژي لازم و مورد نياز براي رشد ، سلامت ، توليد مثل ، و ساير عمليات حياتي مرغ تحليل مي رود . در نتيجه در روند رشد و توليد مثل پرنده سير نزولي مشاهده مي شود . ميزان فضولات و مرگ و مير طيور بالا مي رود . از ديگر عوارض استرس كاهش مقاومت بدن پرنده در مقابل عفونت هاي ويروسي ، قارچي ، باكتريايي و پايين آمدن سيستم ايمني بدن است . به دنبال استرس، دستگاه سوخت و ساز بدن عملكرد بد و ضعيفي خواهد داشت . تحقيقات نشان داده است كه استرس حتي بر روي كيفيت گوشت پرنده نيز تأثيرگذار است و كيفيت آن را پايين مي آورد .مطالعات كافي مبني بر وقوع تمامي اين عوارض بر روي انسان به همان صورت كه بر روي حيوان و طيور تأثير مي گذارد ، وجود دارد .•بهترين راه مقابله با استرس چيست ؟